Última clase: a avaliación do profesorado e compromisos de docente

Nesta última clase fixemos memoria de todo o aprendido e fixemos tamén un pequeno debate de avaliación do profesorado con motivo do remate do módulo. En primeiro lugar tivemos un debate sobre o aprendido en cada parte da materia e pasamos tamén a falar sobre a avaliación do profesorado na universidade, que é algo que se está implementando cada vez máis normalmente nas universidades. Porén, tivemos unha breve charla, xa que falamos da avaliación do alumnado, pero non da avaliación do profesorado. É ben certo que aínda que nas universidades se comezan a facer progresos, no ensino primario e secundario aínda non hai unha maneira concreta de avaliar ao ensinante, se ben pode pasar un cuestionario ou preguntar ao alumnado para que realicen unha avaliación do seu labor. Quizais este debe ser un punto que debe cambiar, xa que aínda que hai unha grande cantidade de docentes con vocación e que se preocupan polos seus alumnos, tamén pode que se dea o caso contrario, e que se atopen con certa "inmunidade" polo posto que ocupan con respecto ao alumnado.

Unha vez tratado este tema, xa continuamos falando dos compromisos que tomaremos como futuros docentes. Aínda que van ser complicados de seguir co paso do tempo, tereinos presente para non esquecerme deles. Os meus compromisos son os seguintes:

• Comprométome a intentar crear actividades útiles e o máis divertidas posible
• Comprométome a fomentar a participación do meu alumnado en clase, sobre todo no que se refire a practicar oralmente o idioma
• Comprométome a verificar sempre que as respostas incorrectas están realmente incorrectas, e a explicar a razón cando sexa preciso
• Comprométome a ser xusta á hora de avaliar, non deixándome levar por ideas preconcebidas e enfocar a avaliación no que se lle pide ao alumnado e no visto en clase
• Comprométome a tratar aos alumnos con respecto e dedicación
• Comprométome a non desmotivar ao alumnado con exames difíciles e longos que non se axusten ao visto en clase
• Comprométome a crear contido e a non seguir o libro de texto ao pé da letra
• Comprométome a non converterme no que sempre critiquei dos meus profesores
• E comprométome a seguir formándome para dar o mellor de min e sacar o mellor do alumnado.

É unha lista longa, pero tamén moi necesaria para ter en mente os obxectivos que quero conseguir e a maneira na que quero conseguilos. A elaboración dunha lista de compromisos fainos pensar no que queremos chegar a alcanzar como docentes e reflexionar tamén sobre as boas prácticas e os malos modelos que tivemos ao longo da nosa escolarización, de xeito que é un exercicio moi recomendable para calquera persoa que se queira dedicar á docencia.

Aínda que pode ser que nañgún momento algún destes compromisos falle, espero e confío en que poderei rectificalo a tempo para poder converterme no tipo de docente que quero ser.

Hora de debater!

A sesión de debate foi, quizais, a máis proveitosa e fructífera da materia de Didáctica; e se me descoido, unha das mellores do máster sen dúbida. Foi unha clase moi práctica que nos permitiu expoñer as opinións que tamén fomos formando ao longo das clases, xa que (non sei se falo por todos, pero dende logo que para min foi así) o máster tamén axudou bastante a forxar unha idea e unhas opinions máis fundamentadas do sistema educativo e da ensinanza en xeral. Xa noutras clases tiveramos a oportunidade de falar de temas como os informes PISA e se os resultados que se obteñen son realistas, por exemplo, e tamén comentamos a aplicación das novas tecnoloxías na clase. Pero ao estar todos xuntos, persoas con diferentes opinións e experiencias, sempre podemos sacarlle máis partido para ver as diversas caras do prisma polifacetado que conformamos como clase.

Nun primeiro lugar, comezamos por comentar o tema dos deberes, que ultimamente estase poñendo moi de moda polas declaracións dalgúns pais ao respecto, como foi o caso da humorista Eva Hache nun programa de televisión no que afirmaba que o seu fillo non ten deberes "porque ameazou aos profesores". Polo xeral temos a impresión de que os rapaces de hoxe en día viven agobiados: entre ir á escola, estudar para os exames, facer os deberes e as tarefas extraescolares, pouco tempo lles queda para invertir en xogar e distraerse. Pero realmente podemos culpar aos 10 ou 15 minutos de deberes diarios de que non lles cheguen as horas do día? É ben sabido que as horas que temos de clase non son suficientes para practicar tódalas destrezas en tódalas clases, de xeito que tendemos a deixar a produción escrita como tarefas para realizar na casa por ser unha actividade que require de moito tempo e recursos cos que non contamos nun instituto (por exemplo, nunha clase pode haber un dicionario para 30 persoas que se teñen que turnar cada vez que queren saber como se escribe unha palabra). Polo xeral, xa son os propios alumnos os que prefiren facer as composicións escritas na tranquilidade das súas casas, botando man dos recursos que precisen e coa liberdade de elixir cando facelo. Por isto, considero que as tarefas de facer na casa son necesarias, e non só por esta razón, senón porque tamén é de grande axuda para o alumnado que precisa dun reforzo extra, que non lle é suficiente o que se dá na clase para comprender e saber facer o que se lle pide. Polo tanto, á pregunta "deberes: si ou non?" a miña resposta é un si, pero con cordura. Non podemos cargar aos alumnos de exercicios, tendo en conta que teñen unhas 10 asignaturas máis e que tamén deben ter tempo de lecer. Pero si son necesarios nalgunhas ocasións e en doses razoables. As conversacións sobre este tema de debate deron paso a comentar tamén os baixos resultados do alumnado español nas probas PISA, no que chegamos a acordo no sentido de que non reflicte da maneira adecuada as competencias do alumnado. A partires deste tema de debate, entramos no seguinte: libros tradicionais ou libros electrónicos e novas tecnoloxías en clase? A maioría de nós tamén coincidimos neste aspecto: intentaremos empregas as novas tecnoloxías en clase (pizarras dixitais, proxectores, ordenadores...), pero sempre tendo material en papel polo que seguir as clases (xa sexa libro tradicional ou apuntes e material que proporcionemos) e, xa dependendo un pouco máis do regulamento do centro, deixaríamos o uso dos teléfonos para consulta de dicionarios ou algunhas actividades (Kahoot) en ocasións puntuais.

Porén, outros temas que si me gustaría ter comentado xiran un pouco arredor da preparación do alumnado en inglés xa non só para superar os cursos, senón tamén de cara a aprobar unha proba de nivel externa (tipo exames de Cambridge, da Escola Oficial de Idiomas...). Ultimamente é a miña impresión é que se lle está dando moita importancia a este tipo de probas ante a crecente demanda de acreditacións de inglés para acceder a certo tipo de oportunidades laborais. Sei, de feito, que en moitas academias privadas hai cada vez máis xente que se dedica a "prometer" ao alumado que ao pagaren unha matrícula, sairán de alí co suficiente nivel de inglés como para sacar un B2, cando en realidade a maior parte dos matriculados non chegan a un A2. A toda esta xente, gustaríame dicirlle que somos docentes de inglés, non profesores de Hogwarts: nin facemos maxia, nin podemos prometer milagres. Por outra parte, tamén hai certa tendencia a criticar ao sistema educativo español por non preparar aos alumnos de bacharelato para realizar este tipo de probas, e incluso hai peticións de xente que esixe que unha vez rematado o bacharelato se lle entregue unha acreditación de B1 en primeira lingua estranxeira. Pero realmente, aprobar o bacharelato e incluso a selectividade non é indicador ningún de que os alumnos cheguen a ese nivel. Isto débese a que en moitos institutos aínda non se están realizando avaliacións por competencias, por exemplo, de xeito que hai alumnos que pasan todo o seu período de escolarización escribindo en inglés, pero sen saber articular unha soa palabra. Deste xeito, poderiamos dicir que non sería xusto outorgar estas acreditacións a tódolos alumnos, e facer de novo outra proba externa independente das PAU para determinar quen dá o nivel resultaría pouco rentable.

Con respecto tamén ás debilidades do noso sistema educativo, outro tema que me gustaría ter debatido é o tratamento da motivación e da autoestima na aula de idiomas. Paréceme un tema básico que tratar con adolescentes, pero moitísimo máis aínda en clases nas que lles é necesario expresarse e ter certa seguridade en si mesmos para saber errar e rectificar. Non só me parece que debería tratarse este tema en clase de titoría, senón que deberiamos incluílo tamén nas clases de linguas. Polo xeral, a falta de autoestima non se nota tanto nas nosas linguas maternas porque soemos pensar que temos un dominio eficaz do idioma e podemos saír do paso, pero e nas clases de idioma estranxeiro? Aquí está o quid da cuestión. Quen non se sentiu inseguro algunha vez cando o mandaron saír a presentar por primeira vez en inglés?

Por isto considero que é un tema ben importante e que se debe atallar ao principio de curso xa. En moitas ocasións percibo que o alumnado non participa por medo a errar, e non se dá de conta de que no erro é onde está a aprendizaxe. Isto tamén se pode deber á forma na que os docentes tratamos e estigmatizamos o erro, mais o feito de que os adolescentes teñan tan pouca confianza en si mesmos non axuda. Un método que utilizaría nas primeiras semanas de clase é a de intentar que a participación sexa o máis elevada posible mediante exercicios que traballen a autoestima, como por exemplo os seguintes:

• Anuncios por palabras: cada alumno debe escribir nunha lista que pode ofrecer ao grupo-clase (p. ex.: boas habilidades comunicativas, sentido da responsabilidade, axuda en clases de matemáticas, axuda ao docente para encender o canón porque é moi alto, axuda cando haxa problemas de son ou de acendido do ordenador...). Esta é unha boa forma de que cada alumno vexa que pertence ao grupo porque ten algo que aportar e unha maneira de que vexa que pode axudar e que destaca en algo.
• A lista das virtudes: consiste en que cada alumno escriba nun papel aprox. 3 cousas boas e outras 3 malas de si mesmo, e que despois un dos alumnos engada como mínimo outras 3 cousas positivas de maneira anónima. Unha vez completada a tarefa, o papel será devolto ó alumno ó que fai referencia para que entenda que hai moitas cualidades que pode ser que non aprecie, pero que os demais si perciben.
• O favorito do profe: esta actividade consiste en que o profesor debe repartir a cada alumno unha frase con unha habilidade, algo positivo ou o mellor que cada alumno teña para superar a asignatura, reafirmando así as súas capacidades.

Todas estas actividades faríanse en inglés, evidentemente, para aprender e practicar o idioma ao mesmo tempo que construimos a confianza e a autoestima co alumnado. Ademais, tal e como comentei en entradas anteriores, para logralo deberiamos revisar se as correccións que lles facemos son consecuentes co que pretendemos, que é que non se desmotiven polos erros que cometen e que sigan adiante co inglés.

Para concluír, unha crítica constructiva que faría desta sesión foi que non contásemos con máis tempo para debater con máis calma. Só nos deu tempo a debater sobre dous ou tres aspectos dos que estaban plantexados desde un principio, pero ademais estou segura de que moitos de nós tiñamos moitos temas que nos gustaría tratar e que non nos foi posible pola falta de tempo. Pode parecer que catro horas son moitas para dedicarlle a unha clase asi, pero non o é; máis que nada, porque ao xuntar ás dúas aulas acabamos sendo moita xente e a moitos quedáronnos moitas cousas no tinteiro por comentar. A pesar de que o que se tratou comentouse pormenorizadamente, considero que ás veces tiñamos que cambiar de tema non porque non houbera máis posibilidade de exprimilo, senón máis ben por falta de tempo para falar sobre o resto.

O labor docente dentro e fóra da aula: o método CLIL e as titorías

 Esta foi a primeira das sesións que tivemos con dúas partes divididas tan claras e diferentes, xa que a primeira parte da clase impartiuna Ana e ás dúas últimas horas veu Luz para rematar de falar sobre as titorías. Neste sentido, nesta última sesión anterior á de debate tratamos temas relacionados co noso labor docente fóra da aula, como poden ser a colaboración do departamento de inglés cos outros departamentos que utilicen o método CLIL e os labores de titoría nos centros.

Con respecto á primeira parte, esas dúas horas xiraron arredor do CLIL e dos auxiliares de conversación e de se pode ser ou non unha experiencia positiva para o alumnado. A verdade é que sobre o tema do CLIL xa tiñamos falado en materias anteriores, e teño que dicir que a pesar de que todo o mundo ten algún familiar ou coñecido que impartise ou que lle foron impartidos aulas segundo o método CLIL; eu non podo falar da miña experiencia directamente, porque non tiven oprtunidade de participar neste tipo de programas. O mesmo pasou cos auxiliares de conversa, nunca tiven a vantaxe de contar con un nativo que nos axudase na clase ata a miña entrada na universidade. Porén, xa falei con anterioridade neste blog sobre a experiencia de meu irmán, que si viviu ámbalas dúas experiencias e que el considerou moi positivas para afianzar algúns coñecementos de vocabulario e coller máis soltura no inglés. Tamén cabe dicir que meu irmán cursou en inglés a asignatura de Xeografía e Historia en 2º e 3º de ESO, e que o profesor que impartía esa materia tiña un moi bo nivel de inglés. Ademais, o auxiliar de conversa tamén estaba especializado nesa área, de xeito que contaban con moita axuda para preparar as clases e, aínda que ás veces cometían algún fallo de idioma, polo resto todo foi bastante ben.

Non obstante, a realidade pode ser bastante diferente dependendo da materia e do nivel de inglés do docente que imparta esa materia en cuestión. A min, por exemplo, pareceríame moi complicado dar materias como Matemáticas ou Física e Química en inglés. En clase xa falamos de que pode ser moi útil para alumnos que queiran perseguir carreiras de carácter técnico ou científico, xa que o inglés é o idioma utilizado nese mundo, mais a min ségueme parecendo un pouco complicado por seren das materias que teñen uns índices de suspenso máis elevados. Por outra parte tamén está o feito de que o único requisito académico para que un docente poida impartir a súa materia noutro idioma é acreditar un nivel B1. Paréceme un nivel de usuario intermedio a nivel independente, pero bastante básico a nivel académico. É evidente que un docente que queira participar neste tipo de experiencias sabe que vai ter que traballar máis o idioma, preparar máis as clases e debe ter un interese tamén no idioma, de xeito que dáse por sentado que os profesores que o solicitan teñen ánimo e ganas de facer que todo funcione correctamente, pero ás veces os erros que eles cometan poden fosilizarse tamén nos alumnos. Nunca esquecerei o exemplo que unha compañeira nos puxo en clase, na que a un coñecido seu se lle fosilizou a expresión "realise an exercise" polo seu profesor de CLIL. Por iso penso que aínda que o CLIL é moi útil para que o alumnado adquira vocabulario, mellore en xeral a súa comprensión e produza máis noutro idioma, tamén é moi preciso que dende os departamentos se bote unha man para intentar mellorar tamén a seguridade do docente ao dar a clase. A idea de Ana de aproveitar as clases de reforzo de inglés para revisar vocabulario, expresións, etc. que puideran ser útiles para a clase de CLIL pareceume xenial para preparar ao alumnado tamén.

Con respecto á segunda parte da sesión, tratamos o tema da titoría. Como é ben sabido, cada titor dun curso do centro conta cunha hora de titoría á semana para traballar co alumnado algúns temas transversais, comentar os problemas e dificultades que poidan xurdir entre compañeiros ou cos profesores, expoñer queixas e suxestións, aproveitar para crear un grupo-aula unido, debater sobre algúns dos problemas da adolescencia ou da sociedade en xeral. Trátase de crear unha conciencia nos rapaces, ao mesmo tempo que fan actividades máis distendidas e aprenden uns doutros.

Algo que non sabía cando rematamos as clases e que aprendín xa nas prácticas foi que o departamento de orientación tamén pode ofrecer axuda aos titores e titoras dos cursos, dependendo das necesidades que teña o grupo-aula titorando, con material sobre o que traballar algúns temas. Polo menos, así pasa no centro no que me atopo agora mesmo realizando as prácticas, aínda que debo recoñecer que contan cun excelente departamento de orientación, preocupado e interesado polo benestar e a integración do alumnado, de xeito que pode ser que non en tódolos institutos haxa estas facilidades para os docentes.

Eu tamén fixen unha bree recopilación de material audiovisual co que tratar algúns dos temas para titoría. En primeiro lugar, unha película que poñería na hora de titoría sería Inside out (Del revés), xa que me parece que reflicte o cambio da actitude e o pensamento dende que somos pequenos ata que chegamos á adolescencia, de xeito que lles pode servir para reflexionar sobre as súas propias decisións e comportamentos. Unha largometraxe que eu vin no instituto na hora de titoría foi La clase, unha película que mostra a realidade de moitas aulas de institutos conflictivos. O bo que ten este filme é que permite explorar a outra cara do sistema educativo que eles non ven: o punto de vista do docente que debe lidiar cun grupo desestruturado e con faltas de comportamento. Con este tipo de materiais permítesenos tratar a empatía tamén, que é algo importante para que a convivencia no centro sexa o mellor posible e para fomentar o entendemento e o diálogo entre o alumnado.

A continuación deixo unha lista de cortos ou vídeos que poden servir para ser traballados en horas de titoría e cos que traballar diversas temáticas cos rapaces:

1. Bullying: For the Birds

2. Cambio climático: What if all the ice melted on Earth?

3. Empatía: Living with depression

4. Violencia de xénero: "Slap her": children's reactions

5. Autoestima: Taking pictures of things I find beautiful

6. Cyberbullying e consumo responsable de internet: You look disgusting

7. Inclusión e diversidade: Love has no labels

8. Estigmatización e igualdade: Always like a girl

9. O sistema educativo: Alike

Todos estes vídeos permiten facer reflexións e críticas co alumnado sobre a situación actual e que queremos para o noso futuro, así como buscar modos de cambialo. Deste xeito, ademais de fomentar a creatividade, tamén espertamos neles o espírito crítico e o sentido da xustiza.

Actividades de expresión escrita, parte II

 Na terceira sesión aprofondamos un pouco máis sobre o visto o último día, que xirou entorno ás actividades de expresión escrita. Este tipo de actividades soen ser máis "pesadas" de facer para o alumnado, xa que a produción oral é algo que se fai no momento e do que tes un feedback instantáneo, pero na escrita non pasa así, de xeito que soe ser unha das tarefas que se fan na casa. Ademais, algo negativo que ten escribir en inglés para o alumnado é que para eles non ten un propósito: facer drills, por exemplo, ou escribir un e-mail falando sobre os beneficios da comida saudable non é atractivo de facer para eles. Polo tanto, é a nosa tarefa darlles un propósito ás actividades de expresión escrita para que queiran facelas de forma correcta e que se motiven a escribir en primeiro lugar. Unha boa forma de lograr isto é mediante un programa de intercambio de cartas cun instituto británico, escribir ao docente información sobre si mesmos, escribir algo para un concurso do instituto ou un traballo con información sobre algo para colgar na clase ou nos corredores. O feito de expoñer algo da súa creación soe ser unha actividade que lles gusta realizar, así que podemos aproveitar esa baza para propoñerlles tarefas que se lles fagan máis levadeiras.

Outras das actividades de produción escrita que me parecen, ademais de completas, interesantes de facer, son tanto a de Ode to an object como a da descripción a través dos cinco sentidos. Foron actividades que nunca realicei na clase e que me parecen moi inspiradoras e creativas, que desenvolven a imaxinación dos rapaces dunha maneira extraordinaria. Por outra parte, tamén falamos de que os vídeos, cancións ou imaxes tamén nos poden servir para facer actividades de produción tanto escrita como oral. En clase falamos do vídeo de Ormie the pig, xa que a partir del pódense crear unha grande cantidade de actividades para diversos niveis. Un vídeo que me recordou moito ao de Ormie é The Gift, un corto sen voz (só con banda sonora) que tamén utilicei con alumnos de diversas idades para facer descricións, utilizando un vocabulario máis pobre no primeiro caso e un rexistro máis elevado no segundo. Ademais, os adolescentes poden sentirse identificados en certa forma co que conta o vídeo, que trata sobre a dor que produce unha ruptura amorosa e a felicidade de atopar un novo amor. Debo dicir que nas miñas clases tamén deu lugar a un debate candente entre rapaces e rapazas sobre quen era o culpable da ruptura, de xeito que polo menos a participación foi bastante activa, aínda que seguiu un derroteiro un pouco off-topic do que eu pretendía nun principio. O corto en cuestión é o seguinte:

 Á hora de describir emocións e acontecementos, un dos short clips que escollín para ensinar en clase é o do inicio da película Up, que a maior parte dos rapaces xa coñecen. Por iso mesmo me parece que lles chega moito mellor a mensaxe e a emotividade do vídeo quizais, e considero que podería ser unha boa opción para traballar tamén en diversos niveis xa sexa na escrita ou no oral.

 Outro dos cortos co que penso que tamén se poden sentir identificados pola idade na que se atopan é o seguinte. É a historia dunha rapaza e do que sinte tanto ela coma os pais cando ten a súa primeira cita. Unha das actividades de expresión escrita que se pode realizar é a de preguntarlles se algunha vez estiveron na mesma situación cá protagonista e que pasou, ou como actuarían se o estivesen nalgún momento. Ademais de ser un tema divertido, é moi comprensible por parte de todo o público.

 Pola contra, se o que queremos é que traballen con fotografías, podemos proporcionarlle material de diverso tipo para que fagan comparacións, ou incluso ofrecerlles distintas opcións para que elixan unha delas. Algúns exemplos poderían ser os seguintes:

 Na segunda parte da sesión centrámonos de novo na avaliación, e é que calquera destas actividades son boas maneiras de determinar se a expresión escrita do alumnado é a adecuada. Evidentemente, debemos facer un seguemento do seu progreso mediante a avaliación continua, mais ás veces hai profesores que ven necesaria a realización dunha proba final que inclúa todo o que se fixese na materia. Pois ben, no caso das linguas, con unha simple redación xa podemos ver se o alumno está aplicando todo o que se aprendeu na materia, porque a aprendizaxe desta é continua: ningún alumno pode aprender un día a usar o presente continuo e esquecelo ó seguinte, porque o vai usar de novo tanto na fala como na escrita. Deste xeito, calquera das actividades propostas anteriormente son útiles a efectos de avaliar a competencia escrita ou oral dos discentes.

A avaliación na aula de linguas estranxeiras

Nesta clase fixemos fronte a quizais unha das tarefas máis imporantes e difíciles para o profesorado: a avaliación. Dende pequena recordo ben que a maior parte dos meus exames non avaliaban coñecementos, se non a aprendizaxe memorística, de xeito que a única avaliación que tiñamos era de memorizar, escribir e olvidar. Porén, sabemos que nas clases de idioma esta maneira de avaliar non só non é recomendada, senón que é imposible se queremos ter un coñecemento, aínda que sexa mínimo, do idioma que é impartido.

Para empezar, comezamos falando sobre os diversos tipos de avaliación que existen e como facer unha avaliación correcta. Antes de nada, as características que debemos ter en conta á hora de avaliar son a transparencia (o alumnado debe saber que puntúa e de que maneira), a validez (debemos avaliar sempre tendo en conta o que fixemos e demos na aula; non se poden avaliar competencias ou coñecementos non practicados) e a factibilidade (as probas de avaliación deben ser axeitadas ó tempo do que se dispón en clase para realizalas). Porén, unha das cousas máis interesantes de analizar, baixo o meu punto de vista, é o seguinte: que tipos e intrumentos de avaliación aplicamos na clase de idiomas?

As clases de idiomas son interdisciplinares; é dicir, cando avaliamos a un alumno dun idioma determinado estamos avaliando diversas competencias, como a expresión e comprensión oral, a expresión e comprensión escrita, a recursividade, a expresividade, a fluidez, a capacidade de reacción... Con este compendio tan heteroxéneo de habilidades, como podemos avaliar da maneira máis xusta posible? A solución está en ser consecuentes e razoables co que lle estamos pedindo ao alumnado en cada caso e realizar unha avaliación de carácter global e equitativo, de xeito que se avalíen tódalas competencias dunha maneira continua e asegurándonos de que non estamos favorecendo a certos alumnos en detrimento doutros.

A primeira desas afirmacións pode parecer moi lóxica, pero seguro que todos tivemos algún profesor que nos avaliou (ou incluso algún de nós puido avaliar) os erros ortográficos nun exame de lectura, por exemplo. Se nunha proba estamos avaliando a comprensión lectora do alumnado, por que lles descontamos puntos se escriben mal unha palabra? Isto non sería lóxico se temos en conta o obxectivo principal desa proba, que é saber se o alumno en cuestión entendeu ben un texto ou leu un libro de lectura obrigatoria. Debemos ter en mente o que estamos pendindo que o alumnado faga e ser consecuentes; doutro xeito, estaríamos caendo en facer correccións que poden desmotivar e confundir ao alumnado, xa que o que esperamos deles cando propoñemos unha actividade e cando a corriximos debe ser o mesmo. Un exemplo que me parece excelente é o que se fai nas clases de inglés do I.E.S. Alexandre Bóveda de Vigo, centro no que actualmente me atopo realizando as prácticas externas. Esta mesma semana o alumnado de 3º de ESO levou a cabo as probas de comprensión oral, para o que tiveron que responder a unha serie de preguntas dun listening sobre o tema da supervivencia. Cabe destacar que aparte de que este tema foi moi traballado en clase, o material utilizado contiña moito do vocabulario que xa se vira; pero aínda así, se o alumnado é capaz de entender o que di o audio pero non o transcribe correctamente, a resposta tamén se dá como válida. Por exemplo, no listening comentábase que unha señora escordara un nocello (en inglés, the lady twisted her ankle); porén, a pesares de que un dos alumnos o escribiu como "ancle", levou a puntuación completa nesa pregunta.

Con respecto a que debemos facer probas globais e que avalíen moitas destrezas, isto é particularmente necesario nas nosas clases. Para poder facer isto da maneira máis eficaz, máis fiable e máis transparente posible, o ideal é contar cunhas ferramentas de avaliación que nos axuden a ter en conta os aspectos positivos e negativos do traballo de cada alumno e obter así unha calificación máis obxectiva. Non obstante, ao ter que avaliar tantas cousas, eu usaría diferentes ferramentas. Cando somos novatos, ademais, penso que cometemos máis erros no que a avaliar se refire, de xeito que todo sería cuestión de modificalas e perfeccionalas co paso do tempo. Nun principio, si que me gustaria usar grellas de avaliación (que ademais, tivemos que crear para outra asignatura mediante a ferramenta RubiStar) sobre todo para a produción escrita, e as listas de control parécenme moi útiles para a produción oral. Se ademais lles proporcionamos aos alumnos unha copia destas ferramentas que imos utilizar para avalialos, facemos a nosa forma de avaliar moito máis transparente, e polo tanto, isto debería reflectirse tamén nas cualificacións.

Por último, polo xeral tamén temos a impresión de que a avaliación debe realizarse sempre unha vez rematado o proceso de aprendizaxe. Dende logo, para min sempre foi así tanto na educación primaria, como na secundaria e na maior parte das asignaturas da universidade. Porén, unha lingua é algo ao que hai que ir incorporando vocabulario, reglas gramaticais e expresión cada vex máis complexas, de xeito que o utilizar a avaliación formativa para avaliar as capacidades do alumnado cobra sentido. Porén, eu tamén realizaría unha proba de avaliación inicial e unha proba de avaliación sumativa ao rematar as clases. Eso si, serían anónimas e non contarían para a nota; simplemente serían informativas tanto para saber de que nivel partir ao plantexar as clases como para avaliar se se cumpliron as expectativas e os obxectivos do curso. Ámbalas dúas probas poden ser simplemente orais: non é necesario "estresar" ao alumnado facéndolle pensar en máis probas de avaliación, pero si sería bo tomar certas notas ao principio e ao final das clases para ver o seu progreso. Analizar conxuntamente estes dous tipos de probas pode darnos unha información moi importante tanto de como evolucionou o alumno, como dos aspectos que non quedaron de todo claros para o conxunto do grupo. Noutras palabras, permite avaliar tamén a labor do profesorado, que é un dos grandes olvidados no proceso de avaliación, pero que tamén é necesaria para mellorar as nosas habilidades docentes. Ademais de facer unha proba sumativa, eu tamén intentarei pasar un cuestionario ao alumnado para que avalíe a miña labor. Isto permitirame redirixir e replantexar mellor como presento algunhas cousas na clase para que queden máis claras ou saber se o que explico cala na mente dos discentes.

A comprensión e expresión escrita

 Na seguinte clase obtivemos moitas ideas de actividades de diferente tipo e con diversas finalidades. Toda a clase estivo relacionada coa importancia da comprensión escrita, de xeito que empezamos cunha actividade moi graciosa: o three minute test. Esta actividade, máis que estar relacionada coa comprensión, fainos conscientes da importancia de indicarlles aos alumnos da necesidade de ler detidamente as actividades, exames... antes de lanzarse a escribir. Neste caso, a pesares de que o texto daba unha lista moi larga de instrucións, só era preciso facer caso das dúas primeiras, pero para sabelo era necesario acabar de ler o texto enteiro e prestarlle atención.

Un dos problemas máis grandes que teñen é o non prestar atención ao que len e o escribir antes de ler o que se lles pide. Eu tamén me sumo a esta afirmación: recordo perfectamente que nun exame de Historia olvideime de darlle a volta á folla e deixei case a metade das preguntas sen responder por non ler a primeira páxina, na que claramente poñía: "Lede as DÚAS páxinas. Podedes facer preguntas das dúbidas nos primeiros 10 minutos do exame". Por cousas como estas é moi importante facerlles entender que ás veces non chegan a facer o que lles pedimos por non leren ben os enunciados, e que son realmente útiles para realizar as actividades. Se non fosen precisos, non estarían aí!

Por outra banda, outro dos feitos que pode afectar á comprensión lectora é o feito de non recoñecer algún termo. En moitas ocasións ofuscámonos e centrámonos demasiado nunha palabra que non coñecemos, e parece que xa non sabemos de que vai un texto simplemente porque non saibamos o significado exacto dunha. Nada máis lonxe da realidade, o cerebro humano é quen de extraer o significado por contexto en moitas ocasións. Para demostrar este feito, vimos un texto en clase no que había varias palabras que estaban inventadas. Evidentemente, ninguén da clase sabía o que significaban, pero aínda así, obtivemos todos unha idea xeral do texto e incluso puidemos responder ás preguntas que se formulaban a continuación. Un dos cursos onde se fai máis imortante esta actividade é en segundo de bacharelato, xa que probablemente non vaian entender tódalas palabras que haxa no exame. Porén, iso non lles vai impedir aprobalo nin facer ben os exercicios, ó igual que como falantes nativos tampouco coñecemos tódolos termos do noso idioma e iso non nos impide comunicarnos! Agora, durante o período de prácticas, penso levar esta actividade á clase nos segundos de bach., xa que nas clases sóese notar o agobio e a presión de moitos deles polas probas pre-universitarias e pode ser unha forma de que se sintan máis seguros e teñan máis autoestima.

Outras actividades que vimos na clase para a mellora da comprensión escrita foron os dictados, que xa comentáramos en clases anteriores. Dentro das actividades deste tipo parecéronme moi útiles, sobre todo, dúas delas:

• A primeira consistía en que entregábamos ao alumnado un parágrafo cun texto enteiro ao que previamente lle eliminemos os espacios, comas e calquera outro signo de puntuación. Deste xeito, eles poden indicar onde estar e reconstruílos, de maneira que melloran a súa capacidade de escribir correctamente en inglés. Isto é particularmente imporante, debido a que os alumnos non son conscientes de que o cambio de idioma entraña tamén un cambio na estrutura das oracións e a puntuación. Por exemplo, en inglés as frases son moito máis curtas que en español, de xeito que nós tendemos a utilizar moito máis as pausas dentro da propia oración.
• A seguinte era unha actividade de listening e reading que permitía mellorar tamén a escrita, xa que consiste en que nun texto substituíamos algunhas palabras por outras que soen practicamente igual ou minimal pairs. Un exemplo que vimos foi o da canción "Everything I do", de Bryan Adams. Nin que dicir ten que se lle pode sacar moito partido ás cancións en clase, xa non só porque resultan atractivas, senón porque permiten facer moitas actividades. Dende facer actividades de comprensión, facer unha interpretación e reflexión do vídeo musical ou da letra da canción, e ata dictados ou exercicios de búsqueda de palabras que teñan o mesmo son, por exemplo. Ademais, cabe resaltar o feito de que cantar as cancións ou lelas en clase serven para mellorar tamén a pronuncia do inglés.

Nesta clase tamen falamos da adquisición do vocabulario. Unha idea que me pareceu magnífica para traballar o vocabulario é a de levar unha cartulina plastificada con rotuladores para que poidan escribir enriba e borrar despois. A razón pola que me parece excelente é porque é moi dinámica e permite facer un traballo colaborativo eficiente e rápido, que é un dos principais obxectivos. Na clase comentamos que podiamos utilizalo para que escriban as palabras dunha categoría que coñezan ("food", "pieces of clothing", "flowers", "animals"...). Pero a verdade é que as aplicacións deste recurso son inesgotables: podemos propoñerlles actividades en grupo nas que teñan que describir como se sentirían se lles pasase algo en concreto (por exemplo: "how would you feel if you were on a plane and there was a child crying and screaming?" ou "how would you feel if you had the ability to read minds?"), o que poden facer nun sitio determinado ("name activities you can do in a museum", "activities you can do on a park"...). E ademais, hasta permite facer concursos nos que o grupo que máis palabras escriba leve unha "recompensa". A competitividade sana pode chegar a ser unha grande aliada do docente de idiomas ao tratar con adolescentes, xa que os motiva máis a participar.

Por último xa, acabamos por falar das actividades de bellwork, que son aquelas que podemos levar á práctica cando rematamos a explicación dunha sesión e nos quedan uns minutos libres antes de que toque o timbre. Debido a isto, teñen que ser actividades rápidas e que capten a atención dos rapaces. Unha das que pensei que podería ser divertida sería un xogo tipo "Taboo" ou "Heads Up" . A verdade é que foron dous exemplos de actividades que utilicei tanto con nenos como con adolescentes coas que máis respondían e participaban. E, por suposto, son moi divertidas porque permiten que se expresen mediante xestos ou outras palabras (dependendo do nivel de dificultade e da idade, no meu caso), de xeito que todos pasamos un bo momento. Outra destas actividades é a que eu coñezo por "Scattergories" (que parece ser que tamén se chama "Tutti frutti"), na que se dá unha letra e varias categorías ("colours", "animals", "professions", "countries", "brands of cars", "names of famous people" ou calquera que se nos poida ocorrer). Cada alumno (ou cada grupo) debe atopar unha palabra para cada categoría que comece pola letra indicada. Á hora de puntuar, o que eu facía era dar 10 puntos por cada palabra que non saíra repetida, 5 puntos por cada repetida, e 15 puntos se unha persoa tiña unha palabra nunha categoría na que ninguén máis atopara unha. E xa para rematar, outra actividade de bellwork que usei e que quizais aquí non sexa tan coñecida é o "Boggle" ou "Wordshake", do que deixo no enlace unha versión online. É un xogo no que hai unha serie de letras e hai que intentar facer o maior número de palabras usando a maior cantidade de letras posibles. Ao seren xogos rápidos e que non precisan de moito material, poden ser perfectos para eses momentos onde precisamos extender a clase un pouco máis.

Novas ideas de actividades: personalización e imaxinación

A seguinte clase comezou, coma case todas, cunha actividade de warm-up na que se traballaban as descricións. Nesta actividade a clase dividíase en dous grupos e a cada un tocáballe un papel diferente, que debían intentar describir entre tódolos membros do grupo. Un deles era un papel reciclado a partires de materia orgánica e o outro estaba feito dun material diferente á celulosa tamén, de xeito que esta actividade de warm-up serviríanos para introducir temas relacionados coa reciclaxe ou o coidado do medio ambiente. A idea é que as clases deben xirar en torno a un tema, non a unha destreza (por exemplo, a gramática, que era a que nós máis dabamos no instituto). A partires dun tema introdúcese vocabulario e expresións necesarias para cada un, pero para que unha clase sexa comunicativa o importante é que todo flúa a partires dun tema en concreto.

A continuación fixemos outro exercicio de warm-up coa información persoal de todos nós que aportamos na clase anterior. Tratábase de un crucigrama no que as pistas era a nosa información e as claves, os nosos nomes. Ao contrario do que se poida pensar, a verdade é que os alumnos do máster non nos coñecemos todos entre nós, de xeito que me pareceu unha boa actividade para coñecernos máis.

A seguinte actividade que fixemos estaba tamén moi personalizada: era unha fotografía na que saía a docente nunha das súas viaxes familiares. O que foi interesante desta actividade foi que a partires desa fotografía tiñamos que facer preguntas para intentar recabar a información que non tiñamos: quen era o resto das persoas que se atopaban alí, por que, que relación tiñan coa docente... Pareceunos tan boa idea que a actividade con fotografías que tiñamos que deseñar en grupos foi moi parecida a esta. Na nosa fotografía tamén saímos unha compañeira e eu, e a idea é que os alumnos intenten adiviñar información sobre nós e a imaxe que teñen diante a partir de preguntas.

As imaxes son recursos moi útiles que podemos utilizar nas aulas. Xa sexa para actividades coma anterior, para facer descricións ou comparacións, a verdade é que son moi recorridas para calquera momento e poden encaixar en calquera tema: basta con buscar fotos relacionadas co que estemos falando. En clase vimos fotografías de Dina Goldstein, unha artista que ten imaxes que dan bastante que falar porque teñen personaxes facilmente recoñecibles, e que nos permiten plantexar actividades relacionadas con contar a historia detrás da foto ou poñerlle un título, por exemplo. Algunhas das súas fotos dan pé a tratar temas que están suxeitos a debate, como por exemplo, esta:

Tamén hai que ser cautos e cautas co que eliximos para tratar co grupo clase, tendo sempre coidado de non ferir sensibilidades, de xeito que é importante que pensemos en tódalas posibilidades e dirixir moito as actividades cando estemos fronte a material coma este.

Por último, tamén tratamos o lateral thinking, que nos permite crear moitas actividades comunicativas co alumnado dun xeito fácil e rápido. Consiste en explorar posibilidades fóra do común e fai que os aprendices teñan que utilizar moito a imaxinación. Ás veces, recorrer á esaxeración e á improvisación, coma neste caso, tamén desenvolve a capacidade de reacción do alumnado e pode axudalos a "saír do paso" en situacións reais. Para min dentro desta categoría destacou a actividade na que cada alumno debía elixir dúas tarxetas e dicir que faría cos obxectos e os lugares que había escritos en cada unha. A unha alumna tocoulle, por exemplo "scissors" e "Sidney", de xeito que como podemos ver, hai un grande compoñente de capacidade de reacción e imaxinación que pode resultar divertido de explorar. Aquí tamén incluíamos os xogos do tipo "never have I ever", que eu tamén utilicei cos meus alumnos e que permiten coñecer algo máis sobre todos e, se o profesorado tamén participa, achégase máis ao alumnado.

Estas últimas actividades poderían formar parte tamén do que coñecemos como 5 minute fillers, que son actividades curtas dirixidas a momentos nos que nos quedan 5 minutos para rematar a clase e o alumnado xa está cansado, por exemplo. Paréceme unha forma moi lúdica de aproveitar todo o tempo de clase de maneira que non se aburran e sigan practicando e usando o idioma, que a fin de contas, é un dos obxectivos que perseguimos como docentes.